Cum de vita et rebus gestis Scipionis Asiatici cogitamus, saepe umbram Africani censemus. Lucius Cornelius Scipio (230-183 a.C.n./523-570 AUC), P. Scipionis maioris filius Africanique frater, dux magistratusque Romanus fuit. Secundo Bello Punico in exercito fratris sui militavit adversus Hannibalem in proelio apud Zamam (202 a.C.n./551 AUC). Etsi fortasse fratrem eius ingenio, sapientia et arte militari non aequabat, consulatum apud C. Laelium obtinuit anno DLXIII AUC (190 a.C.n.). Omnes fere scriptores Romani consulatum Lucii Laelique vere consilia Africani esse ad expeditiones asiaticas contra Antiochum ducendas arbitrabantur. Sic T. Livius comitia ubi Laelius Luciusque vicerunt nobis narrat:
"P. Scipio Africanus dixit, si L. Scipioni fratri suo provinciam Graeciam decrevissent, se ei legatum iturum. haec vox magno adsensu audita sustulit certamen; experiri libebat, utrum plus regi Antiocho in Hannibale victo an in victore Africano consuli legionibusque Romanis auxilii foret; ac prope omnes Scipioni Graeciam, Laelio Italiam decreverunt." (Liv. AUC. 37, 1)
Etsi frater Africanus forte artes militares delineabat sententia scriptorum, L. Scipio exercitum Romanum in Asia ducebat. Itaque anno DLXIII AUC (190 a.C.n.) Africano aegrotante regem Syriae Antiochum III in proelio apud Magnesiam debellavit Asiaticusque appellatus. Secundum Apianum equitatus Eumenis per auxilia elephantes oppugnavit ad provocandum tumultum in exercitu Syriaco qui victoriam Romanis offerret. An Scipio Africanus auctor victoriae verus sit nesciemus, consulatus autem Asiatici gravis fuit ad limites Romanos in Oriente patendum. Num umbra Africani est? Quid censes de Scipione Asiatico?
Rex Antiochus III
Conspectus librorum:
- Livius, T. Ab Urbe Condita.
- Apianus, De rebus Syriacis.
- Castellanos, S. Historia de Roma: de las aldeas del siglo VIII al final del Imperio, siglo V d.C.
Velim hodie, pridie Hebdomadam Sanctam, commentarios vobis scribere de lingua Latina locuta in pellicula "Passione Christi". Haec pellicula a Mel Gibson facta de postremis diebus Iesu nazareni narrat priusquam cruciatus fuerit. Personae autem operis loquebantur tribus linguis in Iudaea Romana locutis: Hebraice, Aramaice et Latine. Haec est novitas orbi pellicularum cinematographicarum et, secundum quod censeo, utinam plurimas pelliculas in linguis antiquis faciant.
De autem scaenis huius operis cruentis non loquar (profecto hanc pellicullam omnibus spectatoribus non commendo), tantummodo de lingua Latina locuta et rebus historicis. Etsi pellicula magnifica est, sunt ei pauci errores et, sententia mea, gravissimi. Cum lingua Latina incipiamus.
Si milites Romanos et Pontium Pilatum audiverimus, videbimus eos pronuntiatione ecclesiastica uti. Cur, sententia mea, lapsus historicus est? Tempus historicum aspiciamus: fabula cinematographica in Iudaea invenitur Tiberio imperatore. Profecto Romani huius temporis lingua loquebantur qua auctores ut Titus Livius, Tibulus sive Ovidius scripserunt. Pronuntiatio autem ecclesiastica a Romanis tempore imperatorum Diocletiani et Constantini usa est, id est in saeculo quarto post Christum Natum. Profecto "ecclesiastica" vocatur quia Ecclesia Catholica hac pronuntiatione usa est usque ad tempus nostrum. Personis ideo Romanis oportebat pronuntiatione restituta sive "classica" uti.
Meminisne, si pellicullam vidisti, scaenam qua Pontius Pilatus sacerdoti Hebraico Hebraice in iudicio Iesu locutus est? Vobis hoc interrogo: ubi est lingua Graeca? Profecto oportebat Pontio Pilato Graece loqui cum sacerdote Ebraico propter rebus historicis. Etsi Herodes Archelaus a Senatu Romano rex Iudaeorum nominatus est, Iudaea imperatore Tiberio nondum provincia Romana erat. Hoc olim Regnum provincia Imperii Magni Alexandri fuit, inter gentes igitur Orientis lingua Graeca locuta erant, sicut hodie inter nationes Europae Anglice loquuntur. Profecto in Imperio Romano Orientale cives Graece loquebantur usque ad casus Constantinopolis.
Aliqui auctorem Mel Gibson partem secundam facturam esse dicunt, ideoque spero ut opportunitatem ei detur ad errores corrigendos et linguam Graecam addendam. Etiam mox licet nobis pelliculam italicam "Romulus" titulatam videre qua etiam personae Latine loquabuntur, spero ut magnifica sit. Pars autem qua magis delectabat scaena fuit qua Pontius cum uxore sua eleganter Latine loquebatur, eum audi.
Caius Iulius Caesar, cui Senatus Populusque Romanus dictaturam perpetuam dedit, Pompeium in cruento bello civile victus a factione pompeiano Senatus ante statuam Pompeii necatus est. Profecto illustrissimo Caesari omnia imperia Rei Publicae fuerunt: fuit consul, pontifex maximus, imperator (dux summus), tribunus plebis, princeps senatus, et praecipue dictator, qui usus erat cum Romae pericula fiunt et necesse erat (ut Fabius Maximus, cum Hannibal Italiam oppugnabat, sive Sulla, cum Roma diffilis erat gubernandi propter bella civilia). Tot certe imperia tenebat ut iure rex sine corona esset (aut huius eum accusabat inimicos suos), sed num ipse regem esse volebat? Numquam id sciemus. Tandem ad legendi fruendum, care lector, sic de morte Caesaris Plutarchus narrat:
Mense Iunio Aestas coepit et, si dives es, iter facere ad cognoscendas civitates aut locos oportet. Scisne quomodo civitas Romana est? Primum utram civitatem noscere te volere oportet. Scilicet genera civitatum exstant: civitas, oppidum et Urbs. Civitas nec muros habet nec tam magna est quam Urbs. Utrae civitates clarae in Imperio Romano
sunt? Celebrae civitates sunt Athenae, Corinthus, Alexandria et ceterae. Oppidum, ut Brundisium minus est civitate, muros autem magnos habet. Tandem Urbs muros maximos habet et maior est quam omnes civitates. Cum vocabulo Urbe utimur generatim Romam significat, ut vocabulum Graecum ἄστυ antiquis temporibus Athenas significabat et Πόλις Medio Aevo Constantinopolem.
Noscisne oppidum Baelonem Claudiam? In Hispania sita est hic locus magnificus. A Phoenicibus olim condita est et, Romanibus eam expugnante, oppidum Romanum conversum est. Praeterea gravissimum oppidum fuit ad facendum garum, clarissimum cibum e visceris piscium factum quod Romanibus sibi placebat. Ambulamusne per vias huius pulchri oppidi? Incipiamus quaeso.
Per vias extra moenia ambulamus et aquaeductum quod aquam e montibus trahit videmus. Etiam prope portam oppidi, apud vias, licet nobis videre coementerium ubi cives romani mortui sepulti sunt et mausoleum flaminicae Plotiae magistratusque gravi oppidi reperitur. Postea per portam Carteiam vocatam ad oppidum intramus et decumanum maximum, qui ex oriente usque ad occidentem extenditur, ambulare licet nobis.
Nobis magnam viae partem ambulato, Forum oppidi ubi basilica cum signo imperatoris Marci Ulpi Traiani reperitur videre possumus. Itaque per scalas ad Forum descendemus et tabernas Romanas, templa Iovis, Iunonis et Minervae, et macellum videre possumus. In Foro Baelonis Claudiae templum Isidis exstat. In saeculo I post Christum natum Romani quoque cultum deorum Aegyptiarum sequuntur. Tandem in decumanum maximum redimus et a sinistra parte portum oppidi quo garum facitur videre possumus. Si ambulando per decumanum maximum usque ad finem sequimur, thermas aspicere nobis licet. Post hunc locum porta Gades reperitur. Nunc decumanum maximum relinquimus et ad viam dextram ambulavimus ad videndum theatrum. Postremo ambulando per vias sequimur et in cardinem maximum ambulamus ad oppido exeundum. Ecce iter nostrum desinimus.
Saepe opera scriptorum Antiquorum de vita Imperatorum Romanorum legimus, exempli gratia Caesar (scilicet cum probationes ad studendum disciplinis Universitatis facimus) et Suetonius. Cum historiam De vita Caesarum aut libros historicos legimus, aliquos vero Imperatores sceptrum Romanum a praetorianis aceptum esse animadvertimus, maxime cum Imperator sine herede morebatur. Quisnam erant praetoriani?
Claudius Imperator a praetorianis vocatus est.
Ex vocabulo "praetorium", quod in castris tabernaculum praetoris erat, "praetorianus" nascitur. Primi igitur milites qui ducem custodiebant in proelio Numantiae fuit, II a.C.n. saeculo, cum P. Aemilianus Scipio contra barbaros pugnabat. Optima vero cohors ex utroque legione eligitur. Postea Caesar Augustus, cum a Senatu Princeps (id est Imperator) vocatus est, praetorianos et in bello et in res publica necesse esse animadvertit. Itaque exercitum praetorianum, cuius dux, Praefectus Praetorio (graece ὕπαρχος τῶν πραιτωρίων), ab Augusto vocatus est, ad custodiendum Imperatorem et Castra Praetoria creavit.
Verum praetoriani nimis imperium ex creatore suo acceperunt, itaque Caesar Augustus unicus Imperator fuit qui fidelitate summa praetorianorum usus est. Cum Caesar Augustus mortuus est, iam praetoriani imperium suum secundum commoda sua uti coeperunt. Imperatore Tiberio, Praefectus Praetorio Lucius Aelius Seianus ut ei suadeat consecutus est ad movenda Castra Praetoria usque ad Romam. Praetoriani igitur et Urbem et Palatium, ubi Imperatores habitabant, custodiebant. Cum Tiberius in Capreas ivit, Seianus autem Romam expugnare et Imperatorem a praetorianis vocari conatur. Imperator vero Capreis Romam rediit et Seianum et milites vel cives qui fideles eius essent necavit. Alicui enim Imperatores, sive improbi sive propter commudum praetorianorum, a praetorianis necati sunt: Caligula, Galba, Otho, Vitelius, Domitianus, Commodus, Caracalla...
Circa IV saeculum Imperator Diocletianus imperium praetorianorum minuit, quia caput Imperii Romani usque ad Nicomediam movit et ibi alios milites ad custodiendum Imperatorem creavit. Hic mos in Tetrarchia mansit. Postea Constantinus, primus Imperator Christianus, Castra Praetoria delevit et praetorianos dimisit et Scholas Palatinae creavit.
Cave Idus Martias, care lector! Hodie anniversarius est mortis Caii Iulii Caesaris. Scriptores enim antiqui de hac re narrabant. Suetonius haec nobis dicit:
Assidentem conspirati specie officii circumsteterunt,
ilicoque Cimber Tillius, qui primas partes susceperat, quasi aliquid rogaturus
propius accessit renuentique et gestum in aliud tempus differenti ab utroque
umero togam adprehendit: deinde clamantem: 'ista quidem uis est!' alter e
Cascis auersum uulnerat paulum infra iugulum. Caesar Cascae brachium arreptum
graphio traiecit conatusque prosilire alio uulnere tardatus est; utque
animaduertit undique se strictis pugionibus peti, toga caput obuoluit, simul
sinistra manu sinum ad ima crura deduxit, quo honestius caderet etiam inferiore
corporis parte uelata. atque ita tribus et uiginti plagis confossus est uno
modo ad primum ictum gemitu sine uoce edito, etsi tradiderunt quidam Marco
Bruto irruenti dixisse: καὶ σὺ τέκνον;
Sed quis erat Caius Iulius Caesar? Is Romae circa C anno a.C. natus est, gente Iulia, cuius Enean avus esse dicitur. Itaque, secundum fabulas, gens Iulia a dea Venere originem trahit. Caesar in Rodum insula oratoria studit ut artem loquendi Apolonii Molonis discet. Anno 59 a.C.n. Caesar consul apud inimicum suum Marcum Calpurnium Bibulum electus est. Eodem tempore creata est societas inter Gnaeum Pompeium, Marcum Licinium Crassum et ipse Caesarem. Senatus Caesari proconsulatum Galliae Illyriaeque dedit ad defendum provincias Romanas. Hoc autem imperium ad expugnandam omnem Galliam a Caesare usus est. Itaque Caesar commentarios De Bello Gallico scripsit, ubi expeditiones eius nobis narrat.
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt.
Mortuis Iulia, Pompeii uxor filiaque Caesaris, et Crasso, Pompeius apud optimates Caesarem sine immunitate et viribus legiones Romam redere decrevit, quia Senatus Caesarem gloriae cupidum esse et velle regem fieri credebant. Caesar autem dicens "alea iacta est" anno 49 flumen Rubiconis cum legionibus suis transit et Romae dictator factus est. Pompeius vero apud optimates Roma usque ad Graeciam fugit. Scripsit enim commentarios De Bello Civili. Postea pompeianos in Hispania et ipsum Pompeium in Pharsalo vincit. Hic igitur ad Aegyptum fugit ut auxiliam a Ptolemaeo XIII petat, sed pharao legatum ei necare iubet.
Victo Caesare in bello civile, hic Romae Pater Patriae et Dictator Perpetuus vocatus est. Itaque primus vir Romanus fuit qui totum imperium iunxit antequam Imperium Romanum cum filio suo Caesare Augusto nanciscatur.
"Id quod est praestantissimum, maximeque optabile omnibus sanis et bonis et beatis, cum dignitate otium." (Marcus Tullius Cicero)
Per saecula saeculorum modum otio gaudendi exstavit. Romani ad ducendum tempus ludos circenses, ludos scaenicos vel certamen gladiatorium spectabant, quamquam aliqui opera scribebant legebantque ut Cicero. Hodie pediludum spectare, libros legere aut fabulas cinematographicas spectare licet nobis. Sed item id quod hodie "ludum electronicum" vocamus uti licet nobis. Profecto aliqua ludi electronici qui in momento historico nos collocant. Estne utile ducere tempus hos ludos electronicos ludendo? Suntne proba socia ad discendam historiam Romanam et linguam Latinam? Aliqua clarisima ludos electronicos videamus.
Imperium
Hac sex ludi electronici in momento historico Romanorum nos collocant. Prima tria luda electronica proelia clarissima Romanorum Barbarorumque narrat. Itaque Caii Iulii Caesaris personam ad ducendum exercitum in Bello Gallico, aut Caesaris Augusti personam ad expugnandum Aegyptum, aut Hannibalis personam ad oppugnandam Italiam cum elephantibus gerere licet nobis. Profecto cum Romanos, Aegyptios, Britanos, Hiberos (quamquam ludum electronicum prave "Hispani" eos vocavit), Germanosque ludere possumus. Alii vero ludi electronici, "Imperium Civitas" vocati, civitatem Romanam gubernare nobis sinit. Profecto aedificia ut tabernae, amphitheatro, villae, theatri, muri aut Fora facere licet nobis.
Rome Total War
In hoc ludo electronico imperia gubernare possumus: Romani, Graeci, Aegyptii, Galli, Hispani (nescio cur "Hispani" Hiberis vocare solent), Germani, Parthos, Sarmatiae,Thraces, Punici Britannique. De Graecis vero rem gravem dicere debemus: Regna Hellenistica sunt qua, Alexandro mortuo, duces Graeci diviserunt. Si cum Romanis ludis, aliquem Gentum Romanam eligere necesse erit: Iulii, Brutii vel Scipiones. In principio Senatus Populusque Romanus tibi gubernabit et regiones sub Senatoribus expugnabis. Postea vero, plebe tibi conciliante, vel Rem Publicam manere vel Romam expugnare et Imperium possidere (ut Caesar) potes.
Alium ludum electronicum "Rome Total War: Barbarian Invasion" vocatum exstat: profecto in tempore Barbarorum nos collocat, cum Barbari Imperium Romanum, in duas partes divisum, oppugnabant. Partem Occidentalis vel Partem Orientalis gubernare et defendere potes, aut cum Barbaris Romam expugnare possumus. Etiam in hoc ludo electronico quodque Imperium cultum eligere potest: cultus deorum (maxime Mitrae) et cultus christianus. Itaque signum Imperii Romani chrismon est, id est, primae litterae vocabuli Graeci Χριστός.
Hic ludus electronicus in linguis vernaculis tantum editus est, sed aliquis in sermonem latinum vertere potuit, vide hoc.
Total War II: Rome
Mutatio in melius ludi electronici Rome Total War est. Plura Imperia et Regna extant, ut exempli gratia Arverni, tribus gallicus. Etiam alium ludum electronicum "Attila Total War" vocatum quod, ut Barbarian Invasion,in tempore Barbarorum nos collocat.
Assassin's Creed.
Omnium quos in hoc E-Diario vidimus sine dubio hic est clarissimus. Primus electronicus ludus historiam viri vocati Altair qui pertinet ad Ordinem Hashashin vel sicariorum, tempore Tertiae Expeditionis Sacrae. Ordo Hashashin et Ordo militum Templariorum (meminisne sententiam "non nobis, Domine, non nobis, sed Nomini Tuo da gloriam"?) praeter fructum paradisi "Eden" pugnant. Secundus et tertius ludus electronicus historiam Aetii Auditore, vir Italicus qui item ad Ordinem Hashashin pertinet, tempore Renascentiae Italicae litterarum. Aetius iter per aliquas civitates et urbes Italicas facit: Florentia, Venetiae et Roma. Etiam clarissimi homines ut Leonardus Da Vinci vel Machiavellus vel Papa Alexander VI Borgia apparent. Cum Romam venit, Aetius totam Urbem videre potest, id est, Forum Romanum, Amphitheatrum Flavium, Pantheon, Mausoleum Augusti et cetera. Sed non modo Romam Romanam, sed etiam Romam Renascentiae, ut exempli gratia Basilica Sancti Petri, sedes Ecclesiae Catholicae.
Imperium Romanum fortissimum maximumque omnium populorum antiquorum in Europa fuit, sed Roma non uno die aedificata est. Ut quisque Imperium vel Regnum, necesse est ducere exercitum qui id defendant aut hostes oppugnent. Romani vero exercitum fortissimum habuerunt. Quomodo exercitus Romanus in primo saeculo post Christum natum erat? Ex quo constat exercitus Romanus? Quae arma miles Romanus ferebat?
Legionarius civis Romanus qui in exercitu militat erat, scilicet, miles Romanus. Hic peditem vel equitem esse poterat. Qui pedibus pugnabat gladiumque brevem ferebant pedites erant et qui ex equis pugnabant gladiumque longum ferebant equites erant. Nam miles Romanus gladium brevem, pilum, scutum, galeam, cingulum caligasque fert.
Exercitus Romanus autem qui hodie magis cognoscimus in Decreto Caii Mari oritur, sed legiones quos Caesar contra Gallos duxit ipsi quos imperator Traianus contra Parthos Dacosque duxit non sunt. Itaque necesse est a saeculo primo p.C. incipere, Augusto imperatore, id est Imperium Romanum.
Contubernium ex octo militibus constat. Itaque centuria, quae a Centurione ducitur, e decem contuberniis constat. Centurio optionem qui secundus praefectus centuriae erat eligebat. Quaeque centuria signiferum qui signum centuriae ferebat et tesserarium qui tesseram centuriae faciebat habebat.
Cohors e sex centuriis constat. Prima cohors, quae a Primo Pilo aut Pilo Priore ducitur, duplicabatur: quinque centuriae duplicatae, id est quaeque centuria viginti contubernia habebat. In prima cohorte Primi ordines reperiuntur. Isti ipse Primus Pilus, praefectus castrorum, quinque tribuni angusticlavii, tribunus laticlavius et Legatus legionis erant. Tribuni angusticlavii cives Romani ordini equestris erant et tribunus laticlavius ordinis senatorii erat.
Legio Romana Imperatore Nerone (saeculo I p.C.)
Itaque legio, cuius aquilifer aquilam argenteam sive auream eius ferebat, e decem cohortibus et uno equitatu legionis constat. Id est in legione sex milia milites erant. Antea Legatus legionis senator erat, sed postea ab imperatore eligebatur. Magnus exercitus Romanus e decem legiones constare poterat.
Centurio, aquilifer et signifer
Auxilia viri qui in provinciis Romanis habitabant et cives Romani usque ad decretum imperatoris Caracalla non erant. Barbari item in his cohortibus militabat. Officium eorum legiones auxiliari in proelio erat. Hi in aliqua re exercitus particulatim versabantur: sagittarii, equites Maurorum, funditores, contrarii, singulares, dromedarii et exploratores.
Auxilia Romana
Legiones Romani defendebant Imperium Romanum usque ad saeculum III p.C., cum imperator Diocletianus exercitus in duo typis divisit: limitanei, qui limites Imperii defendebant, et comitatenses, qui hostes oppugnabant. Imperatore Theodosio autem cultum christianum publicum fuisse decreto, comitatenses et limitanei signa Imperii ut aquila argentea vel sententia SPQR uti desinierunt, et signa christiana uti inceperunt.
Exercitus Romanus Imperatore Theodosio
Theodosius praeterea Imperium Romanum in duas partes divisit: Pars Orientalis, cuius imperator Arcadius capite Imperii Constantinopole erit, et Pars Occidentalis, cuius imperator Honorius capite Imperii Roma vel Ravenna erit. Pars Occidentalis, qui oppugata erat magis quam Pars Orientalis, alium typum exercitum creavit: foederati. Hi barbari erant quos imperator in Imperium habitare sinit si Imperium defendebant vel limitaneos auxiliabantur. Exempli gratia Theodoricus, rex Gothicorum, miles Romanus foederatus erat. Cum in saeculo V p.C. Roma a Barbaris expugnata est, legiones Romanae iam non exstabant.
Ad gaudendum omnia qua legisti, care lector, vide hoc! (in descriptione paginae enim orationem ducis scriptam videre potes)
